SPARTUM

SPARTUM

Graece Σπαρτον, apud Veteres usurpatum reperitur, de herbis omnibus ad vitilia, nexilia et extilia aptis, ut sunt linum, cannabis, iunci, genistae, aliaque id genus. Quod vel ex Dioscoride patet, ubi Σπαρτίον describens genistam exprimit, vitibus ligandis idoneam. Et hôc sensu vox ςπάρτα apud Homerum exstat Il. β. v. 135.

Καὶ δὴ δοῦρα σέσηπε νεῶν καὶ ςπάρτα λέλυνται,

Atque adeo navium ligna putresacta sunt, et sparta dissoluta.

Ubi Salmasius optime observavit translatitium errorem omnium fere olim Eruditorum, praesertim Latinorum, qui τὰ ςπάρτα haec, sata, sive sativa interprerabantur, aut certe funes ex rebus sativis factos, ut lino, cannabe, coeterisque huiusmodi, cum tamen Graeci ςπαρτον et ςπάρτην passim appellârint quemcumque funem, etiam ex iuncis ac genistis, quae non seruntur, sed sponte proveniunt, factum. Similiter Latini, ad exemplum Graecorum, herbam illam Hispanicam, de qua mox, faciendis funibus aptam, Spartum dixêre. Nempe, quando pro fune ex quacumque materia, etiam sponte proveniente, vocabulum sumitur, non a verbo ςπείρειν, qua ieminare, sed qua nectere denotat, deducendum est: et hôc modô apud Homer. sumitur, ubi ςπείρειν idem quod ῥάπσειν, partes intr se condensare et iungere, denotat, etc. Apud Latinos ita Spartum dicitur sola herba Hispanica, ex qua funes nectebant: quales designat Horatius l. Epodon Od. 4. v. 3. cum ait:

Ibericis peruste funibus latus.

Ex eadem, quemadmodum e papyro Aegyptii, calceos sibi veteres Hispani conficiebant, quod Pliniô auctore l. 19. c. 2. testatur alexander ab Alex. Genialium dier. l. 5. c. 1. Ita autem Plinius, Hinc strata rusticis eorum, hinc calceamina, et Pastorum vestis. Imo hodieque apud illorum plerosque in eodem usu est: quos in sparteis eiusmodi calceis saepe, in Gallia, incedentes se vidisse, refert Ben Balduinus de Calceo. Conficiuntur autem illi scite contorquendo iungendoque Sparto, ut ex calcei istiusmodi icone, quae apud Auctorem modo laudatum c. 3. curioso Lectori exhibetur, videre est. Facit is Spartum iunci speciem, eô tamen discrimine, quod proprie aridi soli iuncus sit, ex Plinio. Similia plane videntur Moysis fuisse calceamenta, ex iunco nempe marino contexta, qui, non minus ac Hispanicum Spartum, in funes, strata, corbes atque adeo calceos compingi contexique commode potuit: cuiusmodi iunci feracissimam fuisse Aegyptum, idem narrat Plin. Hist. Natur. l. 21. c. 18. Proprie tamen spartum uncus non est, quamvis ei simile, sed a iunco (utpote re marian et in palustribus nascente) rotô genere differt. Unde apud Strabonem, Spartarius campus in Hispania, et Iuncarius diversi: quorum ille in aridis et effetis Hispaniae citerioris locis, spartum sponte naturae profundit, inde in omnes olim gentes, maxime in Italiam, exportatum. Convellendi eius ratio laboriosa admodum, his verbis exponitur egregio Naturae indagatori modo dicto, Ad reliquos usus laboriose vellitur ocreatis cruribus manuque textis manicis convolutâ, osseis ligneisve nucamentis, ad quem locum vide Salmas. ad Solin. p. 266. Coeterum usus Sparti multa post saecula copetus est: nec ante Poenorum arma, quae primum Hispaniae intulerunt, Id Plin. loc. cit. Vide iterum Salmas. d. l. ubi proin σπαρτὰ νεῶν apud Homerum de Sparto Hispanico explicari posse negans, τὰ ῥάμματα exponit, quibus sutae naves, p. 264. Fines tandem Spartarii agri exigui; sic enim iterum Plinius, Ad hos omnes usus (nempe strata, ignes facesque, calceamina, vestes, armamenta navium, machinas aedificationum, aliaque vitae desideria) quae sufficiant, minus triginta milia passuum in latitudinem a litore Carthaginis novae, minusque in longitudinem esse reperientur, vide eum l. 19. c. 2. et saepius dictum Salmas. Exercitat. Plin. ad Solin. Passim, inprimis p. 262. et seqq. Hinc Spartea, in Reg. Isidori c. 17. calceus, ex sparto, quem χόρτινον σανδάλιον vocat Socrates l. 7. c. 36. Item Sparteoli, apud veter. Interpretem Iuvenal. Sat. 14. v. 305.

Dispositis praedives hamis vigilare cohortem

Servorum noctu Lirinus iubet -----

funes, quorum in exstinguendis flammis olim frequens usus, vel vasa spartea pice illita, quibus aqua deferebatur, ad restinguenda incendia etc. Vide Martinium Lexic. et supra.